INFO ANTIFA (Euskal Herria)

Eduardo Renobales

Kasu horrek konnotazio bereziren bat du garai hartan bizi zen indarkeria politikoaren testuinguruan. Alde batetik, lehenengoa ez den arren, ez da ohikoa alderdi errepublikarzale eta aurrerakoei atxikitako militanteen arteko borroka hilgarria gertatzea. Bestetik, ezkerreko mugimendu nazionalistaren lerroetan gai politikoengatik eroritako lehena da.

Azaroaren 19an diputatuen hauteskundeak egingo dira Kongresuan. Bi aste lehenago onartu da erreferendumean hiru probintzietarako Estatutu proiektua, Nafarroako eskuinaren maniobrek eta herrialde bereko elementu errepublikano eta sozialistek ordura arte negoziatzen aritu zen estatutu bakarra zatitzeko iruzur bat antolatzea lortu ondoren, José Mª Jimeno Jurio historialari artaxoniarrak modu frogagarrian frogatu zuen bezala. Gaur egun oraindik bizirik dirauen putxerazoa.

Eusko Abertzale Ekintzak (EAE-ANV) ez du hautagairik aurkeztu Estatuko hauteskunde horietan, baina militantzia PNV-EAJ-ko ordezkari eta ahaldunei hauteskunde-mahaietan laguntzeko antolatu da. Barakaldo ez da salbuespena izan eta, hauteslekuak itxi eta akta ofizialak egin ondoren, ekintzale talde bat Euskal Ekintzako egoitzara joan da, herriko erdigunean dagoen egoitzara, egunean zehar egindako lana komentatzeko, iritziak trukatzeko, lankideekin solasaldiak egiteko eta ardo batzuk eta mokadu bat hartzeko, bakoitza bere etxera joan aurretik. Hurrengo egunean goiz joan behar da lantokietara.

Baina segizio alai eta nabarra ez zen bere patura iritsiko. Foruen Pasealekuaren ondoko Kapitain Sedilesen plazatik zihoazela, bat-batean ahots batzuk entzuten dira eta jarraian tiroka ari diren pistolek egindako eztandak entzuten dira. Minutu batzuetan zehar tiroketa handi bat izaten da, eta bakoitza ahalik eta hobekien babesten da zarataren, oihuen, zinen eta aieneen kaosaren erdian. Egunkariren batek dio ia ehun eztanda egin zirela.

Madril-eko «Ahora» egunkariak suzko armaz zauritutako hiru lagunen izenak aipatzen ditu: 24 (edo 34) urteko Manuel Rodríguez eta 22 urteko Antonio Garai Markubi, ihes-eskualdean zauritutako Retuerto-ko bizilagunak, biak sozialistak, zauri arinak dituzte; 27 urteko Euskal Ekintzako Hermenegildo Albariño (1). Ezkerreko eremu iliakoan zauritua. Izaera larria. Urgentziaz artatu zuten Sauto tabernaren ondoan, eta, ondoren, hirurak Bilboko Ospitale Zibil Santura eraman zituzten.

«Tierra Vasca»-k (1933.11.21), ekintzaleen egunkariak, kontakizun ofizialaren bertsio zertxobait desberdina eskainiko du:

Lehenik eta behin, tiroketa ez da kalean gertatzen, baizik eta «Bata»-ren (2) familiaren tabernan.

Bigarrenik, zuzenean leporatzen zaie sozialistei konfrontazioa eragitea, bai hauteslekuetan, bai ondoren.

Jun (i)o Fernández udal-epailea aipatzen da elementu sozialistatzat (ideologia eta izen bereko zinegotzi baten semea zen), zeinarekin Barakaldoko EAE-ANVk aurrez hainbat liskar izan zituen, Juventud Vasca-ren egoitza (ekintzale alderdiaren egoitza nagusia) itxi baitzien hainbat aldiz, lokalean armak gordetzea leporatuz, Errepublikako legediaren aurkako ekintzak, kide askoren atxiloketa ustezko eskandalu publikoengatik, oihu subertsiboak, aginteari aurre egitea…

Aipatzekoa da liskar eta haserrealdi giro hori 1931ko apirilaren 12an hauteskunde-zerrendak partekatu zituzten eta Errepublika aldarrikatu zuten bi alderdiren artean gertatu zela. Hau da, bi alderdi ziren helburu politikoetan batasun estrategiko teorikoan. Baina errealitatea ikusita, sozialistek eta ekintzaileek etengabeko lurpeko gerra zuten

Liskar bortitzak eta EAE-ANVren Batzorde Nazionalak etengabe salatu izana agintariek lotsagabeki babesten zituztela pistolari sozialistak. Salaketa horiek guztiak tiroketaren ondoren gertatzen ari diren gertakarietan erretratatuta egon daitezke. EAE-ANVren egoitza itxi da, dozenaka tiro marka dituelako (3). Dozena erdi bat zuzendari atxilotu dira (Luis Urkullu, Antonio Pérez Agirre, Pedro Madarieta, Manuel Aranburu…), isun kolektiboa aplikatzen zaie… Hori guztia Albariñoren aurkako atentatua gertatu eta hiru astera, abenduaren 8an, hiltzen den unean gertatzen da, nahiz eta medikuaren parteak adierazten zuen hobera egin zuela.

Zaurituak berak eta lekuko ugarik pistolarien izenak eman arren (eta haien izena edo ezizena «Tierra Vasca»-n agertzen dira), 1934ko maiatzera arte ez zen inor atxilotu.

Bilboko egunkari kontserbadoreetan honako izen hauek argitaratzen dira: Federico Arias, Sebastián Salvatierra, Nemesio Cubillo Ortega eta filiaziorik eman ez zaion beste bat. Denak sozialistak.

Guztira

Bilbo eta Baraldoko Udaleko Batzorde batek Eusko Abertzale Ekintzaren lokaletan egiaztatutako miaketak eragin dituen protesten berri eman dio gobernadoreari. Amilibia jaunak erantzun zuen armak zorrotz konfiskatzeko neurriak direla, eta gaineratu zuen antzeko erregistroak egingo direla izaera guztietako erakunde eta zentro politikoetan.

El Heraldo de Madrid (32.11.21)

Prentsan atxilotu gisa agertzen diren sozialistak kartzelatik ateratzen dituzte hilabete batzuk geroago. Ez da epaiketarik egin. Inork ez zuen kondenatu krimen horrengatik. Zigorrik gabe. Beste bat.

Eduardo Renobales:

Artikulu hau hurrengo agerpeneko liburuaren zati da, izenburu honekin:

«INDARKERIA POLITIKOA BIZKAIAN ERREPUBLIKAN»

1) Prentsan bere bigarren abizena batzuetan Martínez y Rodríguez bezala agertzen da. Albariño abizena

B edo V hizkiarekin agertzen da hainbat dokumentu edo informazio-baliabidetan.

2) Agustín Sauto Arana «Bata», Athletic Clubeko jokalari garrantzitsuenetako bat zen.
Berak 1980an Tierra Vascari eskainitako elkarrizketa batean kontatzen duen bezala, familia EAE-ANVn afiliatuta zegoen, ama Sabina, bera eta zenbait ahizpa eta anaia.

3) Gaur egun (2007 inguruan) ikus daitezke batzuk, nahiz eta hainbat aldaketa egin diren